13 Μαΐου 2025 13:52
Η παχυσαρκία είναι μια ασθένεια δύσκολη και πολύπλοκη. Παρόλο που η αύξηση βάρους οφείλεται στο θετικό ενεργειακό ισοζύγιο (τρώμε περισσότερες θερμίδες απ’ όσες καταναλώνουμε), το γιατί γίνεται αυτό είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Η “υπερφάγια” μπορεί να είναι σχετική ή αληθινή. Σχετική είναι όταν οι θερμίδες που τρώμε δεν είναι πολλές αλλά ο μεταβολισμός μας είναι χαμηλός. Αληθινή υπερφάγια παρατηρούμε σε ανθρώπους που καταναλώνουν πραγματικά μεγάλες ποσότητες φαγητού. Σε ένα βαθμό και οι δυο περιπτώσεις έχουν γονιδιακό υπόστρωμα. Τα υπόλοιπα είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών παραγόντων.
Η αυξανομένη επαγρύπνηση ότι η παχυσαρκία είναι μια νόσος και όχι ένα αισθητικό πρόβλημα έχει οδηγήσει στην ανεύρεση νέων φαρμάκων. Στο μέλλον περιμένουμε κι αρκετά ακόμα. Τα περισσότερα μέχρι στιγμής στοχεύουν στην μείωση της όρεξης και την αύξηση του κορεσμού ώστε να πέτυχουμε να τρώμε μικρότερες ποσότητες φαγητού.
Το βασικότερο όπλο μας για την αύξηση του βασικού μεταβολισμού είναι η φυσική δραστηριότητα και ειδικά η άσκηση με αντιστάσεις. Η ένταξη της φυσικής δραστηριότητας και της ισορροπημένης διατροφής αποτελούν βασικό κομμάτι της θεραπείας της παχυσαρκίας. Τα φάρμακα βοηθούν στην μείωση της ποσότητας της τροφής αλλά το τι τρώμε, το πότε τρώμε και κυρίως γιατί τρώμε εξαρτάται από άλλους παράγοντες. Η συμπεριφοριακή αλλαγή έχει μεγάλη βαρύτητα στην διαχείριση του βάρους. Δυστυχώς αυτό αποτελεί το πιο δύσκολο μέρος της θεραπείας. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι οι αλλαγές που κάνουμε κατά την διάρκεια της απώλειας βάρους να γίνουν ένας νέος τρόπος ζωής.
Η συμπεριφοριακή θεραπεία έχει βασικά δυο κατευθύνσεις, την ψυχοθεραπεία και το coaching. Σε κάποιες περιπτώσεις η αύξηση του σωματικού βάρους αποτελεί το πρώτο σύμπτωμα μιας ψυχικής νόσου. Εκεί η ψυχοθεραπεία λειτουργεί ως βασική αντιμετώπιση της αύξησης του βάρους συνδυαστικά με τα υπόλοιπα (άσκηση, δίαιτα, φαρμακευτική αγωγή). Τι γίνεται όμως όταν κάποιος δεν έχει κάποια ψυχική νόσο και όμως δυσκολεύεται να κάνει τις αλλαγές που χρειάζεται για να πετύχει να χάσει βάρος.
Η συνήθεια είναι ένας αυτοματισμός του εγκεφάλου. Κάτι το οποίο γίνεται χωρίς καν να το σκεφτούμε. Πολλά από τα πράγματα που κάνουμε στην ζωή μας είναι αυτοματισμοί/ συνήθειες. Ας δούμε ένα παράδειγμα, μια δύσκολη μέρα καθόμαστε στον καναπέ και απολαμβάνουμε ένα ωραίο γλυκό. Το κέντρο κορεσμού είναι πολύ κοντά με το κέντρο ηδονής/ ικανοποίησης. Αν αυτή η διαδικασία επαναληφθεί μερικές φορές τότε καταγράφετε στον εγκέφαλο μας και σχεδόν αυτόματα κάθε φορά που θέλουμε να νιώσουμε χαρά/ ικανοποίηση μετά από μια δύσκολη μέρα καταφεύγουμε στο φαγητό. Το ίδιο ισχύει με την βαρεμάρα, την στεναχώρια, τον θυμό, το άγχος. Το φαγητό λειτουργεί ως ανταμοιβή και επειδή η συνήθεια είναι ένας αυτοματισμός, δυσκολευόμαστε πολύ να αλλάξουμε. Ως αποτέλεσμα, όταν βρισκόμαστε σε ένα πρόγραμμα και κάποια μέρα δεν καταφέρουμε να “κρατηθούμε”, αισθανόμαστε άσχημα και ίσως και να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια αυτή. Όμως αυτού του είδους οι υποτροπές είναι απόλυτα φυσιολογικές ακριβώς γιατί η διακοπή μιας συνήθειας είναι πολύ δύσκολη. Μια κακή μέρα δεν μας κάνει αποτυχημένους.
Η φυσική δραστηριότητα και η άσκηση απαιτούν ελεύθερο χρόνο και δέσμευση. Η σωστή διαχείριση του χρόνου και η καλή οργάνωση μπορούν να δημιουργήσουν ελεύθερο χρόνο πάρα το φορτωμένο πρόγραμμα.
Το coaching είναι μια σχετικά νέα έννοια στην χώρα μας. Ο βασικός στόχος για κάθε coach είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο που έχει απέναντι του να ξεκλειδώσει τις δυνατότητες του και να υλοποιήσει τον στόχο του. Στην περίπτωση της διαχείρισης του βάρους το coaching μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της σχέσης μας με το φαγητό, στην οργάνωση ώστε να βρεθεί χρόνος για άσκηση, στην βελτίωση των σχέσεων μας, την καλύτερη οριοθέτηση, στην εκμάθηση νέων συνηθειών και πολλά άλλα.
Ποια είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ ιατρικής συμβουλής, ψυχοθεραπείας και coaching. Ο γιατρός αξιολογεί τις αιτίες και τις επιπλοκές της παχυσαρκίας και συστήνει θεραπευτική αγωγή. Ο ψυχοθεραπευτής/ ψυχίατρος επεμβαίνει όταν υπάρχει κάποια ψυχική πάθηση ή τραύμα που απαιτεί θεραπεία. Ο coach για να βοηθήσει προϋποθέτει να είναι κάποιος έτοιμος να κάνει αλλαγές και να ψάξει να βρει τις λύσεις που χρειάζεται.
Η επιτυχία στη θεραπεία της παχυσαρκίας είναι η χρονιότητα. Δεν σταματάμε μόλις φτάσουμε στο επιθυμητό βάρος. Συνεχίζουμε για να παραμείνουμε εκεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος δεν θα ξαναφάει γλυκό ή πίτσα. Το πως τρώμε κάτι, το ποτέ το τρώμε και κυρίως γιατί το τρώμε κάνει την διαφορά. Η καθημερινή φυσική δραστηριότητα έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα όχι μόνο στο βάρος αλλά στην οστική πυκνότητα, την διάθεση, την ευκινησία. Η φαρμακευτική αγωγή βοηθάει στην απώλεια του βάρους αλλά τελικά αυτό που κάνει την διαφορά είναι πόσο έτοιμοι είμαστε για αλλαγή.
ΑΡΓΥΡΩ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ, MD, MSc, EBEEDM
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ
HEALTH COACH
Scope Fellow (World Obesity Federation)
