13 Μαΐου 2025 14:02
Από το “Α” ως το “Ω” με μία ματιά
Το αδένωμα παραθυρεοειδούς είναι η συνηθέστερη αιτία πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού. Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός είναι η παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα παραθορμόνης (υπερπαραθορμοναιμία) και ασβεστίου (υπερασβεστιαιμία) στο αίμα. Χαρακτηρίζεται ως πρωτοπαθής σε αντιδιαστολή με τον δευτεροπαθή ή τριτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό που οφείλεται σε αντίδραση των παραθυρεοειδών σε κάποια άλλη παθολογική κατάσταση (συνηθέστατα νεφρική ανεπάρκεια).
Το αδένωμα παραθυρεοειδούς είναι καλοήθης πάθηση. Συνηθέστατα είναι ένας από τους τέσσερις παραθυρεοειδείς που σταδιακά παρουσιάζει αύξηση της λειτουργικής του δραστηριότητας. Σαν αποτέλεσμα, παράγεται περίσσεια παραθορμόνης που υπερβαίνει τις ανάγκες του οργανισμού. Η αυξημένη αυτή παραγωγή παραθορμόνης έχει σαν αποτέλεσμα την “κινητοποίηση” ασβεστίου από τα οστά, δηλαδή την απομάκρυνση του ασβεστίου από τα οστά. Το ασβέστιο αυτό εισέρχεται στη συνέχεια στην κυκλοφορία του αίματος, οπότε παρατηρείται η χαρακτηριστική υπερασβεστιαιμία που χαρακτηρίζει την τυπική μορφή υπερπαραθυρεοειδισμού. Το ασβέστιο στη συνέχεια αποβάλλεται από το αίμα μέσω των νεφρών στα ούρα. Προκύπτει έτσι η υπερασβεστιουρία, η αυξημένη δηλαδή συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα, που επίσης χαρακτηρίζει την τυπική μορφή του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού.
Με βάση τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί εμφανίζονται προβλήματα από τα δύο βασικά όργανα ‘στόχος’ – τα οστά και τους νεφρούς. Χαρακτηριστική είναι στα οστά η εμφάνιση οστεοπενίας που – αν η νόσος παραμείνει χωρίς ριζική αντιμετώπιση – μπορεί να εξελιχθεί σε οστεοπόρωση. Παλαιότερα, σε παραμελημένες περιπτώσεις, εμφανίζονταν βαρύτερες οστικές βλάβες, όπως η ινώδης κυστική οστεΐτιδα ή ακόμη και παθολογικά κατάγματα λόγω της σταδιακής εξασθένισης των οστών λόγω της προοδευτικής απώλειας ασβεστίου. Η συνηθέστερη εκδήλωση από τους νεφρούς είναι η νεφρολιθίαση, δηλαδή η δημιουργία λίθων στο ουροποιητικό. Συχνά, η νεφρολιθίαση υποτροπιάζει, επανεμφανίζονται δηλαδή λίθοι μετά την αρχική αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης. Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστεί η λεγόμενη νεφρασβέστωση, εναπόθεση δηλαδή αλάτων ασβεστίου στο παρέγχυμα του νεφρού (δηλαδή μέσα στον ιστό του νεφρού, σε αντίθεση με την νεφρολιθίαση όπου η καθίζηση του εν περισσεία ασβεστίου έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία λίθων στο αποχετευτικό σύστημα του νεφρού – νεφρική πύελο, ουρητήρα, ουροδόχο κύστη).
Πέραν εντούτοις των κλινικών αυτών εκδηλώσεων από τα ως άνω όργανα στόχος υπάρχει και πληθώρα άλλων συμπτωμάτων, όπως:
Τα παραπάνω συμπτώματα χαρακτηρίζονται ως μη ειδικά. Και χαρακτηρίζονται έτσι καθώς μπορεί να εμφανιστούν όχι μόνο στον υπερπαραθυρεοειδισμό αλλά και σε διάφορες άλλες παθολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, οι μυαλγίες / αρθραλγίες μπορεί να οφείλονται σε έντονη σωματική καταπόνηση, η αίσθηση κόπωσης σε αναιμία κλπ. Έτσι τα μη ειδικά αυτά συμπτώματα δεν θα πρέπει να αποδίδονται στον υπερπαραθυρεοειδισμό με ευκολία ή με βεβαιότητα. Η απόδειξη ότι ευθύνεται ο υπερπαραθυρεοειδισμός για κάποια τουλάχιστον από τα παραπάνω συμπτώματα είναι αν αυτά εξαφανιστούν μετά την επιτυχή και ριζική αντιμετώπιση του υπερπαραθυρεοειδισμού.
Η διάγνωση του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού τίθεται από τον συνδυασμό των αυξημένων επιπέδων παραθορμόνης και ασβεστίου. Το πιο συχνό σήμερα κλινικό σενάριο είναι ο ασυμπτωματικός ασθενής (ο ασθενής δηλαδή που δεν έχει κανένα σύμπτωμα), στον οποίο ανακαλύπτονται σε τυχαίο εργαστηριακό έλεγχο αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Ακολουθεί στη συνέχεια περαιτέρω διερεύνηση με μέτρηση της παραθορμόνης, οπότε – αν βρεθούν και αυξημένα επίπεδα παραθορμόνης – τεκμηριώνεται η διάγνωση του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού. Ένα δεύτερο επίσης συνηθισμένο – αν και σπανιότερο – κλινικό σενάριο είναι ο ασθενής με νεφρολιθίαση, ιδιαίτερα αν αυτή υποτροπιάζει. Σε μία τέτοια περίπτωση θα πρέπει πάντα να γίνεται μέτρηση των επιπέδων ασβεστίου και παραθορμόνης στο αίμα.
Αφού τεθεί η διάγνωση του υπερπαραθυρεοειδισμού (με βάση το συνδυασμό υπερασβεστιαιμίας – υπερπαραθορμοναιμίας) ακολουθεί η προσπάθεια εντοπισμού του υπερλειτουργικού παθολογικού παραθυρεοειδικού ιστού. Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για το λεγόμενο μονήρες αδένωμα παραθυρεοειδούς (δηλαδή για έναν παθολογικό παραθυρεοειδή αδένα από τους τέσσερις που υπάρχουν). Ο εντοπισμός του αδενώματος έχει σημασία για τον χειρουργό που θα αναλάβει την αντιμετώπιση του ασθενούς καθώς τον κατευθύνει στην σωστή επιλογή και τον σχεδιασμό της επέμβασης. Οι δύο βασικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τον προεγχειρητικό εντοπισμό είναι το σπινθηρογράφημα παραθυρεοειδών και το υπερηχογράφημα θυρεοειδούς-παραθυρεοειδών.
Στο σπινθηρογράφημα παραθυρεοειδών με τεχνήτιο 99m sestamibi παρατηρείται αυξημένη πρόσληψη-κατακράτηση του ραδιοφαρμάκου στην θέση όπου εντοπίζεται το αδένωμα. Μπορεί να αναδείξει και έκτοπο αδένωμα παραθυρεοειδούς (π.χ. ενδοθωρακικό).
Το υπερηχογράφημα απεικονίζει με ακρίβεια τις διαστάσεις του αδενώματος και την θέση αυτού (και σε σχέση με τα παρακείμενα ανατομικά στοιχεία).
Η θεραπεία είναι χειρουργική και συνίσταται στην αφαίρεση του αδενώματος. Σήμερα η επέμβαση μπορεί να γίνει με ελάχιστα επεμβατική τεχνική, παρακάμπτοντας τις εκτεταμένες επεμβάσεις του παρελθόντος. Θα πρέπει κατά προτίμηση να γίνεται από εξειδικευμένο χειρουργό θυρεοειδούς-παραθυρεοειδών προκειμένου να επιτευχθεί η σωστή και ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος του ασθενούς με τεχνικά άρτιο τρόπο, μέσω πολύ μικρής τομής που συγκλείεται με πλαστική ραφή για το βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Η νοσηλεία είναι ταχύτατη, διάρκειας λίγων ωρών, και η επάνοδος στις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες άμεση.
Γεώργιος Σακοράφας, MD, PhD
Χειρουργός θυρεοειδούς – παραθυρεοειδών
Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Τ. Συντονιστής Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΒΑ
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΨΥΧΙΚΟΥ – ΜΗΤΕΡΑ
