20 Δεκεμβρίου 2021 18:22
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΡΤΣΙΝΕΒΕΛΟΣ, MD, PhD
Η εξωσωματική γονιμοποίηση μετρά ήδη 45 χρόνια από την επίτευξη της πρώτης κύησης το 1976, η οποία όμως δεν τελεσφόρησε, αφού κατέληξε σε αποβολή. Δύο χρόνια αργότερα, το 1978, ακολούθησε η γέννηση του πρώτου «παιδιού του σωλήνα». Η προσπάθειες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε φυσικό κύκλο, δηλαδή χωρίς φαρμακευτική ωοθηκική διέγερση. Κατά την ωοληψία ελήφθη το ένα και μοναδικό ωάριο, που προοριζόταν για ωορρηξία, και αφού γονιμοποιήθηκε με το σπέρμα του συντρόφου, το έμβρυο που προέκυψε μεταφέρθηκε στην μήτρα, όπου εμφυτεύθηκε δίνοντας υπόσταση στην πρωτοποριακή για την εποχή τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής την εξωσωματική γονιμοποίηση. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η μέθοδος αυτή γνώρισε τεράστια άνθηση, με τεχνολογικές εξελίξεις και καινοτόμες πρακτικές, που συνέβαλαν στο να αποκτήσουν παιδιά, ζευγάρια, τα οποία λίγα χρόνια νωρίτερα θα έμεναν άτεκνα. Σήμερα το 1% των γεννήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες και το 3% στην Ευρώπη προέρχονται από τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Εκτιμάται δε ότι μέχρι σήμερα με τις μεθόδους αυτές έχουν γεννηθεί περίπου 7 εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο!
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Ιστορικά η πρώτη εξωσωματική γονιμοποίηση πραγματοποιήθηκε λόγω προβλήματος στη διαβατότητα των σαλπίγγων. Στην πορεία εφαρμόστηκε σε περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας, περιορισμένων ωοθηκικών αποθεμάτων, αποτυχίας επίτευξης κύησης με πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και προγραμματισμένης επαφής ή σπερματέγχυση, σε περιπτώσεις πρόωρης εμμηνόπαυσης με τη χρήση «δωρεάς ωαρίου» και σε περιπτώσεις προβλημάτων που αφορούν τη μήτρα με τη χρήση «παρένθετης μητρότητας». Τέλος, η τεχνική αυτή εφαρμόζεται σε περιπτώσεις, που τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα είναι φορείς κάποιου γενετικού νοσήματος, οπότε ενδείκνυται η βιοψία και ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος των εμβρύων πριν την εμβρυομεταφορά.
ΣΤΑΔΙΑ
Η εξωσωματική γονιμοποίηση περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια:
Φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών
Αποσκοπεί στην ανάπτυξη ικανού αριθμού ωοθυλακίων με στόχο τη λήψη ικανού αριθμού ωαρίων. Η γυναίκα υποβάλλεται συνήθως σε καθημερινές ενέσεις, ενώ παρακολουθείται υπερηχογραφικά και με εξέταση αίματος για ορμονικό προσδιορισμό συνήθως ανά 2-4 ημέρες. Όταν εκτιμηθεί ότι πληρούνται τα κριτήρια για να προχωρήσει κανείς στο επόμενο βήμα, γίνεται μία τελική ένεση και περίπου 35-36 ώρες μετά ακολουθεί η ωοληψία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ωοληψία πραγματοποιείται τη 12η με 14η ημέρα της ωοθηκικής διέγερσης.
Ωοληψία
Διενεργείται συνήθως με βραχεία γενική αναισθησία. Ο ιατρός προωθεί μία βελόνα υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση δια του κόλπου στις ωοθήκες, παρακεντώντας ένα-ένα τα ωοθυλάκια. Ο εμβρυολόγος ελέγχει το ωοθυλακικό υγρό, που αναρροφήθηκε, στο στερεοσκόπιο και επιβεβαιώνει την ανεύρεση των ωαρίων.
Γονιμοποίηση
Διενεργείται στο εμβρυολογικό εργαστήριο. Διακρίνεται στην κλασσική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) και στην μικρογονιμοποίηση (ICSI). Αρχικά ο σύντροφος παρέχει δείγμα σπέρματος, το οποίο υποβάλλεται σε επεξεργασία. Στην κλασσική εξωσωματική γονιμοποίηση κάθε ωάριο τοποθετείται σε καλλιεργητικό υγρό με σπερματοζωάρια, προσβλέποντας κάποιο από αυτά να καταφέρει να διεισδύσει στο ωάριο, ώστε να το γονιμοποιήσει. Στην μικρογονιμοποίηση ο εμβρυολόγος επιλέγει με τα αυστηρά μορφολογικά κριτήρια ένα σπερματοζωάριο, το οποίο εισάγει υπό το μικροσκόπιο μέσα στο ωάριο, με στόχο τη γονιμοποίηση.
Καλλιέργεια εμβρύων
Τα έμβρυα, που προκύπτουν από τη γονιμοποίηση, καλλιεργούνται και παρακολουθούνται στο εμβρυολογικό εργαστήριο τις επόμενες ημέρες.
Εμβρυομεταφορά
Η μεταφορά των εμβρύων μέσα στην κοιλότητα της μήτρας εκτελείται συνήθως την 2η, 3η ή 5η ημέρα μετά την ωοληψία. Τα έμβρυα αναρροφώνται από τον εμβρυολόγο σε ειδικό καθετήρα εμβρυομεταφοράς. Ο καθετήρας παραδίδεται στον ιατρό, ο οποίος τον προωθεί, ιδανικά υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, διά του κόλπου μέσα στην κοιλότητα της μήτρας και αφήνει τα έμβρυα σε απόσταση περίπου 1-2 εκ από τον πυθμένα. Ο καθετήρας αποσύρεται από την ενδομητρική κοιλότητα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος ελέγχει ότι ο καθετήρας έχει αδειάσει και συνεπώς τα έμβρυα έχουν τοποθετηθεί στην κοιλότητα της μήτρας.
Κρυοσυντήρηση εμβρύων
Τα πλεονάζοντα έμβρυα καλής ποιότητας, υποβάλλονται κατόπιν συγκατάθεσης του ζεύγους σε κρυοσυντήρηση. Αναμφίβολα, η μετάβαση από την «βραδεία» (slow freezing) στην «ταχεία» (vitrification) κατάψυξη, η οποία εξασφαλίζει την ανάκτηση σχεδόν όλων των εμβρύων μετά την απόψυξη, έδωσε νέα ώθηση στην εξωσωματική γονιμοποίηση τις 2 τελευταίες δεκαετίες.
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Μειονεκτήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης αποτελούν το σχετικά υψηλό κόστος, οι πιθανές παρενέργειες των φαρμάκων, η πολύδυμη κύηση και οι πιθανές επιπλοκές με κυριότερη την εμφάνιση του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Οι πολύδυμες κυήσεις έχουν σημαντικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της αλλαγής της νομοθεσίας που περιορίζει τον αριθμό των μεταφερόμενων εμβρύων. Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών, έχει σχεδόν εκλείψει με την εφαρμογή πρωτοκόλλων ωοθηκικής διέγερσης που αποτρέπουν την εμφάνισή του.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Κύριο πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι η υψηλή αποτελεσματικότητα συγκριτικά με τις λιγότερο επεμβατικές τεχνικές (πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με προγραμματισμένη επαφή ή σπερματέγχυση). Με τη βελτίωση δε της απόδοσης της κρυοσυντήρησης των εμβρύων με την τεχνική της ταχείας κατάψυξης, σε γυναίκες με φυσιολογικά ωοθηκικά αποθέματα, η σύγχρονη εξωσωματική γονιμοποίηση δύναται να εξασφαλίσει τη δημιουργία μίας οικογένειας δύο τέκνων από έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης-ωοληψίας και τις επακόλουθες μεταφορές εμβρύων, που είχαν κρυοσυντηρηθεί από αυτόν.
Η σημαντική πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στο χώρο της Εμβρυολογίας έχει προσφέρει πολλά στην αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η αγαστή συνεργασία του Κλινικού Ιατρού Μαιευτήρα-Γυναικολόγου με εξειδίκευση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή με τον Κλινικό Εμβρυολόγο, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, θα επιφέρει στο ζευγάρι το επιθυμητό αποτέλεσμα, την απόκτηση υγιούς τέκνου.
Ιατρείο
